Spis treści
Amputacja kończyn to zabieg chirurgiczny, który wiąże się z usuwaniem wyznaczonych części ciała. Przyczyną najczęściej są choroby przewlekłe, urazy oraz wady wrodzone. Decyzja o amputacji jest niełatwa i dla pacjenta, i dla personelu medycznego, jednak nierzadko stanowi jedyny sposób na uratowanie życia lub poprawę zdrowia. Istnieją różne poziomy amputacji kończyn dolnych i górnych. Dobiera się je w zależności od indywidualnych potrzeb danej osoby i jej ciała.
Jakie wyróżniamy poziomy amputacji kończyn?
Większość osób zna odpowiedź na pytanie: co to jest amputacja? Nieco mniej ma świadomość, że wyróżnia się wiele jej poziomów. Przed przystąpieniem do operacji, konieczne jest precyzyjne określenie jej stopnia. Najczęściej chirurdzy starają się zachować możliwie największą część kończyny, usuwając te tkanki, których nie sposób uratować. Poziomy amputacji kończyny górnej i dolnej są uzależnione od lokalizacji urazu czy też zmiany chorobowej, stopnia zaawansowania uszkodzenia, a także prognozowanych rezultatów.
Można wyróżnić dwa podstawowe poziomy amputacji – częściowy oraz pełny. Częściowe odjęcie kończyny oznacza najczęściej cięcie poniżej stawu, z zachowaniem jego funkcjonalności. Z kolei amputacja pełna polega na usunięciu całej kończyny. Jest stosowana wówczas, gdy zachowanie jej fragmenty nie byłoby możliwe lub mogłoby wiązać się ze znacznym ryzykiem infekcji i innych powikłań.
Poziomy amputacji kończyny dolnej
Poziomy amputacji oznaczają miejsce, w którym kończyna zostaje odjęta. Operacja może obejmować wycięcie fragmentu kości lub rozdzielać kończynę w stawie – taka procedura nazywa się wyłuszczeniem. Jakie są poziomy amputacji kończyny dolnej?
- Hemipelwektomia – czyli odjęcie kończyny wraz z częścią miednicy aż do kości biodrowej. Wykonuje się ją zazwyczaj z powodów onkologicznych.
- Wyłuszczenie w stawie biodrowym – stosunkowo rzadko wykonywana operacja, skutkująca odjęciem całej kończyny w stawie biodrowym.
- Amputacja na poziomie uda – wiąże się z przecięciem kości udowej, przy czym wyróżnia się trzy rodzaje tej operacji – z zachowaniem długiego kikuta uda (gdy zachowane zostaje powyżej 60% długości kości udowej), średniego (35 – 60%) oraz krótkiego (mniej niż 35% długości kości udowej).
- Wyłuszczenie w stawie kolanowym – polega na odjęciu podudzia wskutek przecięcia stawu kolanowego.
- Amputacja na poziomie goleni,
- Amputacja na poziomie stopy – istnieje aż dwanaście poziomów amputacji. Może mieć bardzo różny stopień, od samych palców, przez śródstopie, po odjęcie całej stopy. Najczęściej wykonuje się je w przebiegu tzw. stopy cukrzycowej.
Amputacja nogi wiąże się z początkowym znacznym ograniczeniem sprawności. Wymaga odpowiedniej opieki rehabilitacyjnej, szczególnie w początkowych etapach rekonwalescencji. Protezowanie daje duże możliwości w zakresie powrotu do sprawności i samodzielnego funkcjonowania.
Poziomy amputacji kończyny górnej
Podobnie jak w przypadku kończyn dolnych odjęcie kończyn górnych także może mieć bardzo różny stopień. Decyzja o nim jest uzależniona od przyczyny operacji, a także perspektyw w kwestii późniejszego protezowania. Jakie są poziomy amputacji kończyny górnej?
- Amputacja ręki, czyli wyłuszczenie z usunięciem obojczyka i łopatki – rozległa operacja wykonywana głównie z powodu zmian nowotworowych. Protezy pełnią funkcję głównie kosmetyczną.
- Wyłuszczenie w stawie barkowym – polega na usunięciu całej kończyny. Stosowane protezowanie rzadko spełnia rolę funkcjonalną.
- Amputacja na poziomie ramienia – podobnie jak w przypadku kości udowej, tutaj również wyróżnia się kilka rodzajów operacji na podstawie zachowanej długości kości ramieniowej. Może to być długi kikut ramienia (zachowane 90 – 100%), standardowy (50 – 90%, przy czym ten rodzaj amputacji jest szczególnie korzystny z punktu widzenia protetyki) krótki (30 – 50%) oraz bardzo krótki (mniej niż 30%). Nie wykonuje się amputacji z zachowaniem kikuta kości ramieniowej krótszego niż wysokość trzech palców, z uwagi na brak funkcjonalności.
- Wyłuszczenie w stawie łokciowym – polega na usunięciu całego przedramienia. Zachowana zostaje cała długość mięśni oraz kości ramienia.
- Amputacja na poziomie przedramienia – wyróżnia się trzy rodzaje tej operacji: z pozostawieniem długiego kikuta przedramienia (zachowane 55 – 90% długości kości przedramienia, przy czym za optymalne uznaje się zachowanie około 2/3 długości przedramienia), krótkiego (pozostawione zostaje 35 – 55% długości kości, co eliminuje możliwość pronacji i supinacji przedramienia) oraz bardzo krótkiego (zachowane mniej niż 35% długości kości; jej głównym założeniem jest zachowanie funkcjonalności stawu łokciowego).
- Wyłuszczenie w stawie nadgarstkowym – do tej grupy zalicza się także operacje z usunięciem obu wyrostków rylcowatych. Dzięki zachowaniu 90 – 100% kości promieniowej i łokciowej zachowana zostaje supinacja oraz pronacja przedramienia. Ten rodzaj amputacji bywa kłopotliwy do zaprotezowania, głównie z powodu problemów z ustaleniem odpowiedniej długości protezy.
- Amputacja na poziomie dłoni – analogicznie do odjęcia na poziomie stopy tutaj także można wyszczególnić różne stopnie: od operacji samych palców po śródręcze.
Różne poziomy amputacji oznaczają różne stopnie zachowania funkcjonalności kończyny, przez co dalsze postępowanie może być odmienne dla poszczególnych pacjentów. Decyzja o tym, jak będzie przebiegać operacja, często jest podejmowana w porozumieniu z technikiem ortopedą oraz osobami odpowiadającymi za proces dopasowywania i tworzenia protezy.
Poziomy amputacji a zaopatrzenie protetyczne
Wybór odpowiedniej protezy jest kluczowy dla powrotu do samodzielnego i aktywnego działania po operacji. Poziomy amputacji mają istotny wpływ na rodzaj oraz funkcjonalność uzupełnienia protetycznego. W zależności od stopnia odjęcia kończyny, a także możliwości i preferencji pacjenta proteza może być:
- kosmetyczna – mająca na celu przywrócenie wyglądu naturalnej kończyny, najczęściej nie ma żadnych ruchomych elementów, pełni funkcję estetyczną, a w przypadku stopy dodatkowo zapewnia równowagę podczas poruszania się,
- funkcjonalna – taka opcja daje pacjentowi możliwość wykonywania codziennych czynności, nawet tych wymagających precyzji, w przypadku protez specjalistycznych możliwe jest także uprawianie sportów.
Nieustanny rozwój technologii protetycznych stale poszerza możliwości rehabilitacji i rekonwalescencji po amputacji, umożliwiając coraz lepszą adaptację do życia z protezą. Różne poziomy amputacji kończyny dolnej lub górnej niosą ze sobą rozmaite wyzwania, jednak warto pamiętać, że nie muszą oznaczać końca samodzielności.
