W 1980 roku w USA niepełnosprawny narciarz Don Bennett oglądał mecz koszykówki rozgrywany z udziałem swojego syna. W pewnym momencie zobaczył tocząca się w jego kierunku piłkę i kopnął ją odruchowo, opierając się na kulach. Tak właśnie narodził się amp futbol, który obecnie rozgrywany jest w ponad 40 krajach. Na czym właściwie polega ten niezwykły sport i jakie są konsekwencje tak ogromnej asymetrii podczas meczu?
Czym jest amp futbol?
Nazwa amp futbol pochodzi od angielskiego wyrażenia Amputee Football. Jest to dyscyplina sportowa, rozgrywana przez zawodników po jednostronnej amputacji kończyny dolnej lub w przypadku bramkarzy – kończyny górnej. Piłkarze w polu poruszają się za pomocą kul. Obecnie Międzynarodowa Federacja Piłki Nożnej (FIFA) oficjalnie uznaje amp futbol za jedną z odmian piłki nożnej.
Amp futbol – zasady gry
Zasady gry bazują na tradycyjnej piłce nożnej, jednak są (oczywiście) pewne różnice. Zgodnie z Przepisami Gry ustalonymi przez IFAB i dostosowanymi do tego rodzaju piłki, długość boiska powinna wynosić od 55 m do 70 m, a szerokość od 30 m do 60 m. Wymiary boiska do amp futbolu w Polsce wynoszą 60 m x 40 m (z pięciometrową tolerancją). Od 2018 roku czas trwania meczu to 2 × 25 minut (10 minut przerwy). Podstawowe zasady gry wyglądają następująco:
– W trakcie gry zawodnicy nie mogą używać protez i opierają się na kulach łokciowych. Przepisy Gry dokładnie opisują dozwoloną konstrukcję kul. Dodatkowo na wysokość 40 cm od podstawy muszą być one oklejone taśmą w kolorze getrów.
– Kikut kończyny poniżej kolana musi być zakryty skarpetą. Jeśli chodzi o bramkarzy, to w przypadku amputacji ręki w nadgarstku, muszą owijać ją materiałem w kolorze innym niż stroje własnej drużyny.
– Zagrania piłki kulą to błąd. Kule podczas meczu traktowane są jako przedłużenie rąk i dozwolone są jedynie pojedyncze i przypadkowe zagrania.
– Każda drużyna powinna składać się z 7 zawodników (w tym bramkarz). Minimalna liczba graczy pozwalająca na rozpoczęcie meczu to 5 zawodników w polu plus bramkarz.
– Zagrania piłki kikutem są niedozwolone zarówno dla zawodników w polu, jak i bramkarzy.
– W jednej chwili mogą być wykonane dwie wymiany (za pozwoleniem sędziego). Możliwe są wymiany powrotne.
– Zasada spalonego nie obowiązuje
– Brakarz nie może opuszczać pola karnego
Historia i sukcesy w amp futbolu
Pierwsze spotkania i treningi zostały zorganizowane z inicjatywy wspomnianego na początku Dona Bennetta w 1980 roku. W tym samym roku utworzono pierwszy związek amp futbolu – Amputee Soccer International. Na początku rozgrywano jedynie towarzyskie turnieje między kilkoma drużynami.
W 1987 roku odbyły się pierwsze nieoficjalne Mistrzostwa Świata. Do 1990 roku turnieje apm futbolu odgrywały się jedynie w USA, po tym czasie dyscyplina zagościła także w innych krajach. Pierwsze Otwarte Mistrzostwa Europy odbyły się w 1999 roku w Kijowie, a w 2007 roku w Turcji zawodnicy mogli pokazać swoje umiejętności na pierwszych oficjalnych Mistrzostwach Świata w Apm Futbolu.
Do Polski amp futbol trafił stosunkowo późno, bo dopiero w 2011 r. Rok później z inicjatywy Mateusza Widłaka i Marka Drogosza została powołana Reprezentacja Polski. Debiutem kadry był Turniej Czterech Narodów, w którym Polacy zajęci 2 miejsce ustępując jedynie Anglii. W prestiżowym turnieju Amp Futbol Cup odnieśli jedno zwycięstwo, a trzykrotnie zdobyli miejsce 2. Na Mistrzostwach Świata Reprezentacja Polski wystąpiła trzykrotnie. W 2014 roku w Culiacán otarła się o podium i zajęła miejsce 4.
Amp futbol – przeciążenia
Amp futbol to bardzo asymetryczny sport, dlatego zawodnicy podczas meczu narażeni są na ogromne obciążenia. Asymetria miednicy i zmiana środka ciężkości podczas gry powodują, że obciążona jest tylko jedna strona sylwetki. To może powodować wady postawy takie jak skolioza i inne skrzywienia kręgosłupa, a także zwyrodnienie stawów obciążonej nogi.
Kluczowym aspektem jest tutaj korzystanie z protezy i noszenie jej na co dzień. Pozwoli ona odciążyć kręgosłup i nogę używaną podczas gry, ustabilizować i wzmocnić obręcz biodrową, a także poprawić ogólną stabilizację centralną. Obciążenie jednej strony ciała podczas gry musi być zrekompensowane na co dzień, aby opóźnić powstawanie zmian zwyrodnieniowych i innych patologii wynikających z przeciążenia.
Warto zadbać także o regularne wzmacnianie całego ciała poprzez ćwiczenia siłowe i ogólnorozwojowe. Dzięki temu dysproporcja mięśni będzie mniej widoczna oraz mniej problemowa. W zależności od miejsca amputacji trzeba pamiętać również o utrzymywaniu ruchomości i funkcjonalności w stawach, które pozostały.
